PATENT NEDİR?

Patent Nedir?

Patent, fikri mülkiyet hukuku kapsamında (marka, endüstriyel tasarım, coğrafi işaret gibi) sınai haklar kategorisinde yer almaktadır. Patent, dünyada patent verilebilme kriterlerine uygun olan buluşların (buluş, insan zekasının ürünü olan, özel, teknik bir problemin çözümünü sağlayan, teknik bir kural getiren, yenilik unsuru taşıyan fikirdir) sahiplerine, belirli bir süre ile sınırlı olarak bu buluş konusunu münhasıran üretme ve pazarlama yetkisini/hakkını tanıyan belgedir.

Dünya Fikri Haklar Örgütü’nün (WIPO) yaptığı tanıma göre; “Patent, bir devlet dairesince (veya birçok ülke adına hareket eden bölgesel bir Ofis), talep üzerine verilen, bir buluşu tanımlayan ve patenli buluşun sadece patent belgesi sahibinin yetkisiyle işlenebilmesine imkan sağlayan (imal, kullanım, satım, ihal) bir yasal durum yaratan bir dokümandır.”

Türkiye’de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile koruma altına alınmış olan Patent, “yeni”, “tekniğin bilinen durumunu aşan” ve “sanayiye uygulanabilir” ürün/şey ve üretim yöntemlerine (buluşlara), tescil edildikten sonra yenilenemeyen 20 yıl süre ile herkese karşı ileri sürülebilen, inhisari (exclusive) nitelikte kendine özgü (sui generis) mutlak bir hak tanıyan belgedir.

Patentlenebilirlilik kriterlerinden, yenilik kriteri, başvuru tarihinden önce dünyanın hiçbir yerinde kamuya açıklanmamış (mutlak yenilik) olmayı; tekniğin bilinen durumunu aşma kriteri, buluşun, ilgili teknik alanda uzman biri tarafından, patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca erişilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya başka bir yolla açıklanan bilgilerden, aşikar bir biçimde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmesini; sanayiye uygulabilirlilik kriteri ise buluşun sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir olmasını ifade etmektedir.

Patent Ne İşe Yarar?

Patent, patent sahibinin izni olmaksızın patentli buluşun üçüncü kişilerce kullanılmasını engellemesine yarar. Bu doğrultuda, patent, sahibine buluşunu kullanması için pozitif bir hak sağlamaktan çok üçüncü kişilerin patentini izinsiz bir şekilde ticari amaçlı olarak kullanmasını, satmasını ya da üretmesini engelleme hakkı/negatif bir hak tanır.

Dolayısıyla, patent sahibi olmak patentli buluşun her durumda patent sahibince serbestçe kullanılması anlamına gelmez. Zira, benzer buluşlar için daha önceden tescil edilmiş patentler bulunabilir ve bu patentler, kendilerinden daha sonra patent tesciline bağlanmış olan buluşların ticari amaçlı olarak kullanılmasına engel teşkil edebilirler.

Bu nedenle, herhangi bir buluş için patent başvurusunda bulunmadan önce benzer buluşlar için üçüncü kişiler adına tescilli patentlerin incelenmesi/“yenilik araştırması” yapılması büyük önem arz eder.

Hangi Buluşlara Patent Verilir?

“Yeni”, “tekniğin bilinen durumunu aşan” ve “sanayiye uygulanabilir” ürün/şey ve üretim yöntemlerine (buluşlara) 20 yıl süre ile incelemeli patent belgesi verilir. Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir özelliğinin olması ön koşuldur. Bir buluşun teknik özelliğinin olup olmadığına karar verilebilmesi için, buluşa, bir örnek olarak, aşağıda açıklanan ölçütler açısından yaklaşılabilir.

a) Buluşun teknik bir sonuç doğurması,

b) Buluşun gerçekleştirilmesinin teknik yaklaşımlarla mümkün olması,

c) Buluşun teknik bir sorunu çözmesi,

d) Buluşun belirgin bir şekilde veya en azından dolaylı olarak somut teknik yöntemlerle tanımlanması.

Patent verilerek korunabilir bir buluş olup olmadığı konusundaki değerlendirme, buluşun; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve bir buluş basamağı içermek ölçütleri açısından incelenmesinden ayrı yapılmalıdır.

Avrupa Patenti Sözleşmesi’nin 52(1) maddesi hükmüne göre her şeyden önce bir buluş olmalı, daha sonra bu buluş, patent verilebilmesi için gerekli ölçütleri karşılamalıdır. Eğer bir buluş söz konusu değilse, patent verilebilirlik ölçütlerinin varlığı araştırılmayacaktır.

Patent nelere verilir?

Patent, genel olarak, bir ürün/şey ve/veya bir sonuca varmakta uygulanan yöntem/metot için verilmektedir. Patentin konusu, ürünün fonksiyonel özellikleri ve ona bu özellikleri kazandıran yöntemlerdir.

Bu doğrultuda patentleri “Ürün” ve “Usul” patentleri şeklinde iki ana kategori altında toplamak mümkündür. Ürün ve usul patentlerine birer örnek vermek gerekirse; patlayan şeker üreten bir reaktördeki yeni ve buluş basamağına sahip teknik unsurlar “ürün” patenti ile korunabilecek iken bu reaktörde uygulanan patlayan şeker üretim yöntemine ilişkin yeni ve buluş basamağına sahip teknik unsurlar “usul” patenti ile korunabilecektir. Aynı buluş hem usul hem de ürün patenti ile korunabilecektir. Bu durumda karma bir patent tescilinden söz etmek doğru olacaktır.

Patent (buluş) nelerden oluşur?

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre patent (başvurusu) tarifname, istemler, tarifname ve istemlerde atıf yapılan resimler ve buluş özetinden oluşur. Yine aynı Yasa’ya göre buluşun, buluş konusunun ilgili olduğu teknik alanda uzman bir kişi tarafından buluşun uygulanabilmesini sağlayacak şekilde yeterince açık ve tam olarak patent başvurusunda tarifname, istemler ve tarifname veya istemlerde atıf yapılan resimlerle açıklanacağı yazılıdır.

Patentin koruma kapsamı nasıl belirlenir?

Patentin koruma kapsamı buluşun bileşenlerinden biri olan istemlerde belirlenir. İstemlerde, buluşun taşıdığı önceki tekniğe ait teknik özellikler ile ona buluş basamağı kazandıran ayırt edici özellikler olabildiğince kısa ve net bir şekilde açıklanırlar. Böylelikle, buluş için sağlanacak olan patent korumasının kapsamı ve sınırları belirlenerek, buluş konusunun ilgili olduğu teknik alanda uzman bir kişi tarafından buluşun uygulanabilmesini sağlayacak şekilde açıklık sağlanır. Ayrıca bu sınırlar, patent ihlal ve hükümsüzlük davalarında yenilik ve buluş basamağı kriterlerinin araştırılmasında uygulayıcılar tarafından buluşun koruma amacını, buluş ile korunmak istenen (esaslı) teknik özellikleri ve ne için koruma talep edildiğini belirlemek amacıyla kullanılırlar. İstemler yorumlanmak suretiyle buluşun koruma kapsamının dar ya da geniş olduğu sonucuna varılır ve patent ihlal analizleri sırasında suçlanan ürünlerin ihlal edildiği iddia edilen patentin içine düşüp düşmedikleri saptanırken patentin koruma kapsamının dar ya da geniş oluşu sonuca etkili olur.